Πολιτισμός και Πνευματική Εξέλιξη

Ο πολιτισμός ως έννοια και ως απτή δράση ανέκαθεν συνιστούσε μια βαθιά πνευματική έκφραση, στενά συνυφασμένη με το εκάστοτε συνειδησιακό επίπεδο της ανθρωπότητας. Πολιτισμός πάντοτε υπήρχε και εκδηλωνόταν με ποικίλους τρόπους ανάλογα με το εξελικτικό στάδιο και τις χωροχρονικές συνθήκες. Έτσι, κάθε περίοδος της ανθρώπινης ιστορίας έχει να επιδείξει τη δική της σφραγίδα και έχει θέσει το δικό της λιθάρι στο παγκόσμιο πολιτισμικό οικοδόμημα.

Η εκδήλωση πολιτισμού, σε κάθε του έκφανση, είναι συνώνυμη μιας δημιουργικής στάσης ζωής που αναβλύζει από τα πνευματικά ύψη του εσωτερικού κόσμου. Σύμφωνα με την εσωτερική παράδοση, ο άνθρωπος ως πνευματική οντότητα ενσαρκώνεται για να λάβει την εμπειρία που θα τον βοηθήσει να διευρύνει τη συνείδησή του και να αφυπνιστεί πνευματικά αναλαμβάνοντας το ρόλο του στο εξελικτικό έργο. Η πορεία αυτού του ταξιδιού αποδίδεται με το συμβολισμό ενός κατερχόμενου και ενός ανερχόμενου τόξου: αρχικά η ύπαρξη κατέρχεται από τις πνευματικές επικράτειες προς την ύλη (αυτή η κίνηση συμβολίζεται με το καθοδικό τόξο) και στη συνέχεια ανέρχεται πάλι προς τις πνευματικές επικράτειες (ακολουθώντας το ανοδικό τόξο). Η άνοδος τούτη θεωρείται ως μια συνεχής συνειδησιακή αφύπνιση και διεύρυνση η οποία τείνει να μετουσιώνει τον κόσμο σύμφωνα με τα πνευματικά πρότυπα και σε αυτή ακριβώς τη δράση αναγνωρίζεται η έννοια του πολιτισμού. Ωστόσο, όπως επισημαίνεται, το σημείο καμπής από το οποίο ξεκινά η ανοδική εξελικτική πορεία και συνεπώς και η έγερση του πολιτισμού είναι η εμπειρία του υλικού κόσμου πάνω στη Γη.

Είναι γεγονός ότι, από την απαρχή της παρουσίας του στη Γη, ο άνθρωπος αντιμετώπισε ένα αφιλόξενο περιβάλλον μέσα στο οποίο έπρεπε να εξασφαλίσει την τροφή του και να επιβιώσει αντιμετωπίζοντας μυριάδες κινδύνους. Οι νεαρές ενσαρκωμένες ψυχές είχαν μπροστά τους έναν ολόκληρο κόσμο να ανακαλύψουν και μέσα σε αυτόν έμελλε να κάνουν τα πρώτα τους συνειδησιακά βήματα πάνω στο εξελικτικό μονοπάτι που προσφέρει ο πλανήτης μας.

Σταδιακά, η εμπειρία τους έδειξε ότι όταν δρούσαν ομαδικά τότε οι κίνδυνοι ξεπερνιούνταν πιο αποτελεσματικά, η τροφή εξασφαλιζόταν ευκολότερα και η αξιοποίηση του περιβάλλοντος γινόταν ταχύτερα. Επιπλέον, η συνύπαρξη φαινόταν να καλύπτει κάποιες λεπτότερες ανάγκες που σχετίζονταν με την πνευματική υπόσταση του ανθρώπου και τη δράση του ως εξελισσόμενη ψυχή. Και αυτό διότι η γοργή εξασφάλιση των βασικών προαπαιτούμενων της φυσικής επιβίωσης με τη βοήθεια της ομάδας, έδωσε τη δυνατότητα στον άνθρωπο να στρέψει το βλέμμα του προς τον εσωτερικό του κόσμο και να αντιληφθεί το πνευματικό δυναμικό που έκρυβε εντός του. Η ομαδική ζωή προσέφερε, συνεπώς, πολλά οφέλη και έτσι ο άνθρωπος άρχισε να συνειδητοποιεί την αναγκαιότητα μιας συλλογικότητας που ωστόσο δεν του ήταν άγνωστη, καθώς από αυτή είχε αντλήσει την ατομική του καταγωγή. Σύμφωνα με την εσωτερική παράδοση, κάθε άνθρωπος αρχικά ζούσε ως μια ασυνείδητη μονάδα μέσα στη συλλογική δεξαμενή της ανθρωπότητας. Όταν όμως αναδύθηκε η ατομική συνείδηση έτσι ώστε να μπορέσει να υπάρξει ατομική εξέλιξη, λέγεται πως η συλλογική συνείδηση πέρασε στη λήθη. Και τελικά ο άνθρωπος οδηγήθηκε σε μια εκ νέου ανακάλυψη της συλλογικότητας που όμως αυτή τη φορά έτεινε να γίνει συνειδητά.

Με αυτό τον τρόπο, ο καθένας έχοντας την ευθύνη του δικού του ρόλου μέσα σε μια ομάδα, ζούσε μέσα από τις ομαδικές εμπειρίες μια πραγματικότητα ευρύτερη από εκείνη της ατομικής του ύπαρξης. Γύρω από τις φωτιές που άναβαν στην ύπαιθρο ή μέσα στις σπηλιές και στα πρόχειρα καταλύματα οι μακρινοί μας πρόγονοι έμαθαν να νιώθουν τη συντροφικότητα και να μοιράζονται τις εμπειρίες τους και τα όνειρά τους. Έτσι άρχισαν να χτίζουν όνειρα και οράματα που αφορούσαν όχι μόνο τον εαυτό τους αλλά και το σύνολο.

Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι το πρωτογενές πέρασμα από την ατομική συνείδηση στη συνείδηση της ομάδας, κατά κάποιο τρόπο, στάθηκε η απαρχή της επιτάχυνσης του πολιτισμού και του περάσματός του σε ένα νέο στάδιο. Και τούτο διότι ο πολιτισμός πάντοτε αναδύθηκε δυναμικά μέσα από την αρμονική συλλειτουργία των μελών μιας κοινωνίας και το δημιουργικό μόχθο πάνω σε κοινά πνευματικά ιδανικά, αξίες και ιδέες για έναν καλύτερο κόσμο.

Αποτελεί θεμελιώδες χαρακτηριστικό του πολιτισμού το ότι σχετίζεται με τη συλλογική δράση και την αρμονική συνεργασία. Έτσι συμβάλλει στην υπέρβαση των στενών ατομικών ορίων του ανθρώπου, τον εμβαπτίζει σε μια ευρύτερη πραγματικότητα και τον καθιστά κοινωνό και εκφραστή ενός οράματος που αφορά στον κόσμο. Ο πολιτισμός φαίνεται πως ωθεί το άτομο να δρα ως δημιουργικό κύτταρο της ανθρωπότητας και του πλανήτη και το μεταμορφώνει σε πολίτη του κόσμου. Το εκπαιδεύει να μοιράζεται με όλους τους άλλους ανθρώπους και κάθε άλλη μορφή ζωής, να λαμβάνει από τον κόσμο και να προσφέρει στον κόσμο.

Αξίζει να επισημανθεί σε αυτό το σημείο ότι το πέρασμα από την ατομική στην ομαδική συνείδηση αναγνωριζόταν ως κάτι πολύ σημαντικό και είχε ιδιαίτερη βαρύτητα στις πρωταρχικές κοινωνίες και φυλές. Μάλιστα σηματοδοτούνταν με επίσημους εορτασμούς και τελετές. Στη διάρκειά τους οι νέοι που έφταναν σε μια συγκεκριμένη ηλικία περνούσαν, συμβολικά και κυριολεκτικά, στη φυλετική ενηλικίωση. Μυούνταν στα εκάστοτε μυστικά της φυλής και αποκτούσαν όλα τα προνόμια αλλά και τις ευθύνες που αυτό συνεπαγόταν. Σε ένα συμβολικό επίπεδο εγείρονταν ως αφυπνισμένες ψυχές, αναλαμβάνοντας συνειδητά και με χαρά το ρόλο τους μέσα στον κόσμο.

Ο ρόλος αυτός εκδηλώθηκε, διαχρονικά, με τα «εργαλεία» – εκφράσεις του πολιτισμού: την τέχνη, τη φιλοσοφία, την επιστήμη και τη θρησκεία. Πάντοτε, μέσα από την καλλιτεχνική έκφραση, τις φιλοσοφικές αναζητήσεις, την ουσιαστική επιστημονική έρευνα και τη θρησκευτική ενατένιση ο άνθρωπος έβρισκε και βρίσκει, διαρκώς, όλο και πληρέστερα τον τρόπο να μετουσιώνει την καθημερινή του ζωή σε κάτι περισσότερο από μια απλή επιβίωση. Η καθημερινότητα μετατρέπεται σε ένα αλχημικό εργαστήρι, μέσα στο οποίο η ζωή αναγεννιέται και εμπλουτίζεται με νέες, πιο εξευγενισμένες ποιότητες.

Στην πορεία των αιώνων όλοι οι μεγάλοι πολιτισμοί άφησαν ανεξίτηλα ίχνη, καθώς δομήθηκαν πάνω σε υψηλά πνευματικά πρότυπα. Άντλησαν το δυναμικό τους και τη δημιουργικότητά τους από τις πλέον υψηλές αξίες και ιδέες και εξέφρασαν μια ιδιαίτερη πνευματική ποιότητα σε συγκεκριμένες χωροχρονικές περιόδους. Οι πολιτισμοί της Μεσοποταμίας, της Αιγύπτου, της Ελλάδας, της Κίνας και της Ινδίας επηρέασαν καταλυτικά την παγκόσμια εξέλιξη με το πνευματικό φως που εξέπεμπαν.

Η υλοποίηση μιας πολιτισμικής φάσης σηματοδοτεί πάντα νέες ευκαιρίες συνειδησιακής εξέλιξης, καθώς τίθενται οι προϋποθέσεις μιας ουσιαστικότερης συγκρότησης της ανθρώπινης συνείδησης. Κάθε πολιτισμικό ρεύμα συνιστά εφαλτήριο βαθύτερης αναζήτησης και βοηθά στην όλο και μεγαλύτερη διεύρυνση των συνειδησιακών οριζόντων της ανθρωπότητας. Και έτσι, από εποχή σε εποχή και από πολιτισμό σε πολιτισμό ανοίγονται νέα εξελικτικά μονοπάτια.

Κατά τη διαμόρφωση των ρευμάτων του παγκόσμιου πολιτισμού θεωρείται σημαντική η συνεισφορά των εκάστοτε Μυστηριακών Σχολών. Σε κάθε περίοδο οι άνθρωποι που μυούνταν σε αυτές έβαλαν τη σφραγίδα τους στην πνευματική εξέλιξη. Μέσα από τη διεύρυνση και εξύψωση της συνείδησης είχαν τη δυνατότητα να προσφέρουν τη γνώση και την εμπειρία τους, κυρίως όμως τις δημιουργικές ιδέες και τα οράματά τους για την πρόοδο της ανθρωπότητας. Μπορεί στο πέρασμα των αιώνων να εκφράζονταν με διαφορετικό τρόπο, αλλά πάντοτε οι Σχολές των Μυστήριων ήταν παρούσες και προσέφεραν το απαραίτητο ενεργειακό δυναμικό για ολοένα ευρύτερες συνειδησιακές κατακτήσεις και υψηλότερα πολιτισμικά πρότυπα. Σύμφωνα με την εσωτερική παράδοση το νήμα των Μυστηρίων διατηρήθηκε αδιάσπαστο έως σήμερα, όπου εξακολουθεί να διαδραματίζει τον δικό του καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση του σύγχρονου πολιτισμού.

Η εποχή μας, έχει τη δική της εξελικτική και πολιτισμική νότα, που αναδύεται μέσα από όλα τα προβλήματα και τις δυσκολίες που η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει. Βιώνοντας αυτή την επώδυνη πραγματικότητα ο άνθρωπος καλείται να αποκτήσει μια νέα ματιά για τον κόσμο και να συνειδητοποιήσει πως στη Γη τα πάντα συνδέονται με άρρηκτους εσωτερικούς δεσμούς. Καλείται να διαπιστώσει ότι η ζωή αποκτά ένα βαθύτερο νόημα όταν υπάρχει κατανόηση, συντροφικότητα και συνεργασία προς έναν κοινό σκοπό. Ήδη διαφαίνεται μια τάση σε αρκετούς ανθρώπους να επιδιώκουν την έμπρακτη αρωγή προς κάθε μορφή ύπαρξης και να επιλέγουν συνειδητά την ομαδικότητα ως τρόπο δράσης. Σε όλους τους τομείς της ζωής υπάρχουν κάποιοι που μοχθούν για το κοινό καλό και που αποζητούν να προσφέρουν στον κόσμο, καθώς στη συνείδησή τους η ανθρωπότητα είναι μια οικογένεια –μια ζωντανή κοινότητα της οποίας νιώθουν κύτταρα. Προς κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο απευθύνεται ένα συνειδησιακό κάλεσμα, προκειμένου να αναλάβει ενεργό ρόλο στα εξελικτικά δρώμενα του πλανήτη, να ξεπεράσει για άλλη μια φορά τα στενά ατομικά όρια, ή ακόμη και τα φυλετικά ή εθνικά όρια, να απαλλαγεί από κάθε είδους προκαταλήψεις, και να λειτουργήσει ως δημιουργικός πολίτης ολόκληρης της Γης.

Ο πολιτισμός, υπό αυτή την οπτική, συνιστά συμμετοχή σε ένα υλοποιούμενο όραμα που έχει χτιστεί πρώτα στην καρδιά και στα όνειρα των ανθρώπων και εμπεριέχει τη χαρά της ζωής. Τη χαρά που αναδύεται από το έργο για την οικοδόμηση ενός νέου κόσμου στον οποίο θα κυριαρχεί η αδελφοσύνη, η ειρήνη, οι ορθές σχέσεις, ο σεβασμός και η προσφορά προς κάθε μορφή ζωής, η συνεργασία, η κατανόηση, η αρμονία, η ομορφιά, η δικαιοσύνη, η ουσιαστική εκπαίδευση, η πραγματική θεραπεία. Η ανάδυση ενός παγκόσμιου πολιτισμού τότε θα μπορέσει να στηριχθεί πάνω στις πλέον ευγενείς ποιότητες της ανθρώπινης φύσης και να μετουσιώσει όλη τη ζωή πάνω στη Γη. Να καταστήσει τον πλανήτη μια παγκόσμια κοινότητα αδελφοσύνης που θα ακτινοβολεί φως σ’ ολόκληρο το σύμπαν. Είναι πραγματικά ιδιαίτερα όμορφο και ελπιδοφόρο το να υπάρχουν άνθρωποι που αποζητούν να συμμετάσχουν στο χτίσιμο ενός τέτοιου φωτεινού κόσμου.